ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ - Γράφει ο Θανάσης Γιαννακόπουλος ΑΠΘ

Αγωνιστές πριν το 1821,σχεδόν αμέσως μετά την άλωση της Πόλης,υπήρξαν  οι κάτοικοι των βουνών οι βλαχοποιμένες. Γεννημένοι στις στάνες και στον ελεύθερο αέρα δεν έμαθαν να υπηρετούν αφέντες όπως οι κάτοικοι των πόλεων και του κάμπου. Δεν έμαθαν να προσκυνούν αγάδες, βεζύρηδες, πασάδες, σουλτάνους. Είχαν συνηθίσει να ζούν ελεύθερα, να πολεμούν με τα θεριά και τα στοιχεία της φύσης, γιαυτούς καλύτερα μιας ώρας ελεύτερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή. Τα κοπάδια τους ήταν ο λαός τους και αυτοί οι βασιλιάδες.

Τα βουνά και κυρίως τα βουνά των Αγράφων αποτέλεσαν τις φωλιές τους. Σε αυτά τα μέρη Τούρκοι δεν πέρασαν και να κάποιοι το επιχείρησαν  έμειναν για πάντα κουφάρια απίστων που ούτε τα όρνια δεν τα πλησίαζαν. Οι Σαρακατσάνοι κατάφερα νωρίς –νωρίς να αποκτήσουν  προνόμια που συχνά όμως δεν τηρούνταν και έπρεπε να αφήνουν τη γκλίτσα και  πιάνουν το γιαταγάνι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεπηδήσουν διαλεχτά παλληκάρια που σιγά –σιγά αποτέλεσαν το προζύμι του αγώνα και έγιναν ελευθερωτές  του γένους αλλά πολύ από αυτούς και αναμορφωτές  του. Δυστυχώς οι ιστορικοί λίγο –πολύ λίγο ασχολήθηκαν μαζί τους. Τους ονόμασαν κλέφτες και ληστές γιατί αυτή η ονομασία βόλευε τους φαναριώτες από τους οποίους προέρχονταν και οι πρώτοι ιστορικοί. Μόνο αργότερα ο Μακρυγιάννης κατάφερε να αναστήσει τους αγωνιστές μετά το 1821.Ετσι εκείνοι που κράταγαν» μονάχοι σαν λιοντάρια» την πίστη για το γένους ένας- ένας εξαφανίζονταν και ας πολέμαγαν τους Τούρκους από το 1600 περίπου. Ποιός θυμάται το Χρονόπουλο ,το Λιβίνη ,του Μπουκοβαλάιους, τους Συκάδες. Σχεδόν κανένας και φθάσαμε στις αρχές του 1800 όπου πετάχτηκαν στα βουνά των Αγράφων οι Κατσαντωναίοι. Παιδιά της στάνης, μαζί τον Φραγκίστα ,τον Καραϊσκάκη και άλλους άρχισαν να πολεμούν συστηματικά τον Τούρκο και κυρίως τον Αλή Πασά. Ποιός γνωρίζει ότι ο Κατσαντώνης στη σύναξη της Αγίας Μαύρας ορίστηκε αρχηγός από τον Καποδίστρια. Μόλις τελευταία μερικοί ιστορικοί άρχισαν κάτι να ψελλίζουν. Όμως ο λαός της Ευρυτανίας μέχρι  και σήμερα τα κατορθώματα του τα έκανε τραγούδι .Και ο πολύς αείμνηστος Χρυσ. Καραππιπέρης στις γιορτές του Δάσους γιόρταζε μαζί με τους ευρυτάνες  σε ειδική εκδήλωση  τη μνήμη του.(Εκεί που σήμερα στήθηκε το Παρκο των Αποδήμων) θυμάμαι το 1950-52 δέσποζε το άγαλμα το Κατσαντώνη. Για να θυμίζει το φρικτό του το 1807 στα Γιάννενα. Τότε οι απόδημοι έχτιζαν Νοσοκομεία, Γυμνάσια κτλ και δεν δέχονταν.. πάρκα ο τόπος είχε άλλες ανάγκες ).Τότε  ζωντανοί στη μνήμη υπήρχαν  ήρωες Ευρυτάνες, να τιμηθούν ,σήμερα αλλοίμονο  χάθηκαν-,λησμονήθηκαν.. Τα κατορθώματα, η ανδρεία  και ο φρικτός θάνατος του Κατσαντώνη είναι πολύ μεγαλύτερα ακόμη και από τον  θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη. Δυστυχώς, για τον δεύτερο (που και τότε μισθοφόρος του Μαυροκορδάτου και πιστός στο σύστημα) υπάρχουν γιορτές, πανηγύρια, μνημεία, ενώ για τον πρώτο  υπάρχει κάτι που δεν μπορούν να το φθάσουν. Υπάρχει η Ευρυτανική λεβεντιά όπως το τραγούδησε και ο ποιητής. Αυτοί οι προεπαναστατισκοί ήρωες όπως ο Δίπλας και αργότερα οι μεταεπαναστατικοί  ξεχάστηκαν ,πάνε και αυτοί.