Ενας πίνακας με καμβά τα «παγιδευμένα» νερά

Λίμνη Κρεμαστών: Εξερευνούμε τις όχθες της μεγαλύτερης τεχνητής λίμνης της Ελλάδας, γνωρίζουμε υπέροχα χωριά, περιηγούμαστε σε μέρη μοναδικά αναζητώντας τους παλιούς θρύλους και τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων που πέρασαν από αυτόν τον συναρπαστικό τόπο…

Η πρώτη θέαση στη λεκάνη της λίμνης των Κρεμαστών ήταν από τον εξώστη Τσαγκαράλωνα, ψηλά στα Φιδάκια. Από το διαμορφωμένο πλάτωμα στάθηκα για λίγο και ατένισα την περιφερειακή θέα.

Η γαλάζια λίμνη, περίκλειστη από τα βουνά, γέμιζε το κάδρο. Η γέφυρα της Επισκοπής έμοιαζε μικρή και ασήμαντη μπροστά στη μεγαλοσύνη του τοπίου.

Ασυναίσθητα άρχισα να μετρώ κορφοβούνια. Ενα, δύο… πέντε, δέκα… σύντομα έχασα το μέτρημα.

Πραγματική θάλασσα τα βουνά των Αγράφων, παγιδεύουν το βλέμμα που δυσκολεύεται να βρει διέξοδο στην άκρη του ορίζοντα.

Σε κυριεύει τρόμος όταν προσπαθήσεις να φανταστείς αυτό το ανέγγιχτο και μοναδικό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα τοπίο, κατεστραμμένο από τα εργοτάξια που θα υψώσουν στις αγέρωχες κορυφογραμμές του τις βιομηχανικού τύπου ανεμογεννήτριες. Το μέγεθος της καταστροφής που θα επιφέρουν σ' αυτόν το υπέροχο και πολύτιμο τόπο αυτές οι φαραωνικές κατασκευές είναι πραγματικά ασύλληπτο.

Από τη θέση Τσαγκαράλωνα ο δρόμος αρχίζει να κατηφορίζει με πολύ έντονες κλίσεις τα αποσαθρωμένα πρανή του βουνού Χελιδόνα. Χαμηλότερα το οδόστρωμα γίνεται χωμάτινο και μας φέρνει στο -έρημο σήμερα- χωριό Βλαχέρνα. Σ' ένα γκρέμισμα του βουνού συναντάμε την παλιά γέφυρα της Σαρκινής τύπου Μπέλεϊ, που δρασκελίζει το φαράγγι του ποταμού Τρικεριώτη. Από αυτό το σημείο θα δούμε την κοίτη του ποταμού να έχει μεταμορφωθεί σε ένα από τα φιορδ της νεότευκτης λίμνης. Από εδώ εύκολα θα βγούμε στη γέφυρα της Επισκοπής που ενώνει με το τσιμεντένιο βήμα της τους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας. Πάνω της τρέχει ο εθνικός δρόμος Αγρινίου - Καρπενησίου.

Η περιπέτεια τώρα αρχίζει…

Δρόμο παίρνω, δρόμο αφήνω…

Η περιοχή της λίμνης Κρεμαστών εντοπίζεται στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, σε εκείνο το σημείο όπου σμίγουν οι νομοί Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας. Ο δρόμος με τον οποίο επικοινωνούν οι πρωτεύουσες των δύο νομών φιδοσέρνεται στενός και ανηφορικός ανάμεσα από τα κορφοβούνια. Δρασκελίζει ποτάμια, γκρεμούς, διασχίζει ξεχασμένα χωριά, πυκνά δάση και τελικά ύστερα από μία περιπέτεια 115 χιλιομέτρων καταφέρνει να συνδέσει το Αγρίνιο με το Καρπενήσι.

Αν θεωρηθεί κομβικό σημείο η μεγάλη γέφυρα της Επισκοπής που ενώνει τις δύο όχθες της λίμνης, να υπολογίζετε ότι για να φτάσετε μέχρι εδώ, θα πρέπει να καλύψετε από το Αγρίνιο 57 χιλιόμετρα και από το Καρπενήσι 55 χιλιόμετρα. Φυσικά και στις δύο περιπτώσεις θα βαρεθείτε να μετράτε στροφές, σίγουρα όμως τα απαράμιλλα ορεινά τοπία που θα συναντήσετε στην πορεία σας, θα σας ανταμείψουν.

Εναν μύθο θα σας πω

Την περιοχή που παρουσιάζουμε, πριν από το 1963 τη διέσχιζε ο ποταμός Αχελώος, ο οποίος, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, θεωρούνταν ο βασιλιάς των ποταμών και ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος και πατέρας των Νυμφών και των Σειρήνων. Ο Ομηρος τον τοποθετεί στην ιεραρχία πριν από τον Ωκεανό που είναι η «αρχή του παντός», ενώ ο Θουκυδίδης τον αποκαλεί «ποταμόν της Ελλάδος».

Τον αναπαριστούσαν με τη μορφή ανθρωπόμορφου ταύρου ή φιδιού συμβολίζοντας την ορμητικότητα, τη δύναμη, αλλά και τον τρόπο που είχε να ξεγλιστρά ανάμεσα στα βουνά. Ο μόνος που τόλμησε να τα βάλει μαζί του ήταν ο Ηρακλής.

Στην αδυσώπητη αυτή μάχη, ο ημίθεος, αφού έσπασε ένα από τα κέρατα του θεϊκού ταύρου, κατάφερε να τον καθυποτάξει. O Αχελώος συμφώνησε με τον Ηρακλή να ανταλλάξει το σπασμένο του κέρατο με το Κέρας της Αμάλθειας, που ήταν πηγή αφθονίας και γονιμότητας. Η συμβολική αυτή πάλη ουσιαστικά ενσάρκωσε την προαιώνια αγωνία του ανθρώπου να επιβιώσει απέναντι στη μανία της φύσης.

Και εγένετο η λίμνη Κρεμαστών

Σήμερα η γεωμορφολογία της περιοχής ανάμεσα στους νομούς Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας έχει αλλάξει άρδην μετά την κατασκευή των διαδοχικών φραγμάτων τα οποία σχημάτισαν τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών και του Καστρακίου, τιθασεύοντας έτσι οριστικά την ορμή του αρχαίου ποτάμιου θεού.

Η λίμνη Κρεμαστών είναι τεχνητή και δημιουργήθηκε το 1963 μετά την ανύψωση του φράγματος, στο σημείο όπου παλαιότερα έσμιγαν τα ποτάμια Αχελώος, Αγραφιώτης και Μέγδοβας ή Ταυρωπός.

Η λίμνη που σχηματίστηκε έχει χωρητικότητα 4.700.000.000 κυβικών μέτρων, ενώ ο υδροηλεκτρικός σταθμός διαθέτει τέσσερις μονάδες, συνολικής ισχύος 437,2 ΜV. Τα νερά της νεότευκτης λίμνης έπνιξαν δεκάδες ιστορικούς ναούς, αλλά και το σημαντικό βυζαντινό Μοναστήρι της Παναγίας Επισκοπής, κτίσμα του 8ου αιώνα στην όχθη του Μέγδοβα. Κάποιες εικόνες και τοιχογραφίες ανυπολόγιστης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας ευτυχώς διασώθηκαν και φυλάσσονται σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.

Οι δύο Φραγκίστες

Ολόγυρα από τη λεκάνη της λίμνης αναπτύσσονται αρκετά χωριά. Ανάμεσά τους και τα κεφαλοχώρια της Φραγκίστας με τους δύο συνοικισμούς, την Ανατολική και τη Δυτική Φραγκίστα.

Η Ανατολική Φραγκίστα βρίσκεται πάνω στον δρόμο για Καρπενήσι (απέχει από την πρωτεύουσα του νομού 35 χιλιόμετρα) και είναι γνωστή για τα πηγαία νερά της που αναβλύζουν από το κεφαλάρι της Αγίας Σωτήρας. Παλιότερα τα νερά αυτά κινούσαν αρκετούς νερόμυλους και μαντάνια που έδιναν ζωή στο χωριό. Χαμηλότερα, στο ποταμάκι που κυλά ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Φραγκίστα έχει αναπαλαιωθεί ένας από τους νερόμυλους της περιοχής και εξυπηρετεί τους κατοίκους και των δυο χωριών.

Στην Ανατολική Φραγκίστα γεννήθηκε ο πολιτικός Γεώργιος Καφαντάρης, που διατέλεσε πρωθυπουργός το 1924 και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης στην ταραγμένη μεταπολεμική εποχή. Ενδιαφέρον είναι το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε κτίριο του 1860. Ανάμεσα στα άλλα εκθέματα φιλοξενούνται προσωπικά αντικείμενα και το ιστορικό αρχείο του Καφαντάρη.

Τρία χιλιόμετρα δρόμου χωρίζουν την Ανατολική από τη Δυτική Φραγκίστα που παλαιότερα λεγόταν Μικρή Φραγκίστα και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 761. Εδώ διασώζονται αρκετά από τα παλιά πετρόκτιστα σπίτια ενώ υπάρχει υποδομή για διαμονή και φαγητό.

Το γεφύρι του Μανώλη

Από τη Δυτική Φραγκίστα, μέσω ασφάλτινου δρόμου που φεύγει βορειοδυτικά με κατεύθυνση προς τα χωριά των Δυτικών Αγράφων, θα προσεγγίσουμε το «Πνιγμένο Γεφύρι του Μανώλη».

Το μονότοξο πέτρινο γεφύρι έχει ύψος 14,70 μέτρα και άνοιγμα τόξου 20 μέτρα. Θεωρείται το αρχαιότερο της Ευρυτανίας, καθώς χτίστηκε το 1659 για να διευκολύνει το δύσκολο πέρασμα του ποταμού Αγραφιώτη. Μάλιστα ήταν το τελευταίο γεφύρι που δρασκέλιζε τον ποταμό πριν αυτός σμίξει με τον Αχελώο. Το όνομά του οφείλεται στον μαστρο-Μανώλη (Μανώλης Χρυσιώτης), τον πρωτομάστορα του μπουλουκιού που το έχτισε.

Σήμερα, καθώς ο ποταμός χύνεται στη λίμνη Κρεμαστών, το γεφύρι πνίγεται στα νερά της τεχνητής λίμνης όταν η λεκάνη απορροής γεμίσει –από εκεί προέρχεται και το όνομα «πνιγμένο γεφύρι». Ετσι είναι πολύ πιθανόν αυτήν την εποχή να μην είναι ορατό.

Αυτό το παμπάλαιο, πέτρινο γεφύρι παλεύει εδώ και 57 χρόνια να κρατηθεί όρθιο. Δυστυχώς πριν από μερικά χρόνια διαπιστώθηκαν πολλές αλλοιώσεις στα θεμέλιά του και κινδύνεψε άμεσα με κατάρρευση. Επειτα από πρωτοβουλίες των ντόπιων κινήθηκαν διαδικασίες για την αναστήλωση και ανάδειξή του, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Οκτώβριο. Ολοι ευχόμαστε τα έργα αυτά να είναι αρκετά ώστε να μπορούν και οι επόμενες γενιές να θαυμάζουν αυτό το υπέροχο δημιούργημα της λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Οι περιηγήσεις

Εξερευνώντας τα Αγραφα: Από τις όχθες της λίμνης των Κρεμαστών (στο ύψος του χωριού Κρέντη) ξεκινά ο ορεινός δρόμος που κινείται με πορεία βόρεια, παράλληλα με την κοίτη του ποταμού Αγραφιώτη καταλήγοντας στο χωριό Αγραφα (30 χλμ.). Η διαδρομή είναι πανέμορφη, όμως τώρα τον χειμώνα χρειάζεται αρκετή προσοχή, ιδίως μετά από κακοκαιρία, καθώς παρατηρούνται κατολισθήσεις. Στο χωριό Αγραφα υπάρχει δυνατότητα διαμονής και διανυκτέρευσης.

Η ιστορική Μονή Τατάρνας: Από τη γέφυρα της Επισκοπής, ακολουθώντας τον ασφάλτινο δρόμο με κατεύθυνση δυτική, καταλήγουμε στο χωριό Τριπόταμο (33 χλμ.), που δεσπόζει σε περίοπτη θέση πάνω από τις όχθες της λίμνης. Από εδώ αξίζει να προσεγγίσουμε το Μοναστήρι της Τατάρνας (2,5 χλμ.), χτισμένο σε σημείο όπου πριν από την ανύψωση του φράγματος κυλούσε τα νερά του ο Αχελώος και υπήρχε η ιστορική μονότοξη γέφυρα της Τατάρνας (17ος αιώνας). Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1111, όμως με το όνομα Τατάρνα αναφέρεται για πρώτη φορά το 1556. Κάηκε το 1823 από τον Χουρσίτ Πασά και καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό το 1963. Το κτίσμα που βλέπουμε σήμερα ανοικοδομήθηκε το 1969. Κοντά στο μοναστήρι βρίσκεται η πηγή Μαρδάχα, μία από τις σημαντικότερες πηγές που τροφοδοτούσε παλιότερα τον Αχελώο και σήμερα εμπλουτίζει με τα νερά της την τεχνητή λίμνη. Βορειοδυτικά από το χωριό Τριπόταμο συναντάμε τη νέα γέφυρα, η κατασκευή της οποίας ολοκληρώθηκε το 1970. Αυτό το σημείο της λίμνης των Κρεμαστών είναι και το πιο όμορφο, γεμάτο φιορδ και βραχονησίδες που ξεπετάγονται καταμεσής στη γαλάζια επιφάνεια.

Επίσκεψη στη Βίνιανη της ΠΕΕΑ: Ερχόμενοι από Καρπενήσι με σύντομη παράκαμψη θα φτάσετε στο χωριό Παλιά Βίνιανη, όπου στις 10 Μαρτίου του 1944 εγκαταστάθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Αξίζει να δείτε το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που στεγάζεται σήμερα στο παλιό σχολείο. Αναζητήστε την παλιά πέτρινη μονότοξη γέφυρα της Βίνιανης που χρησιμοποιείται πλέον μόνο από τους πεζοπόρους, καθώς από εδώ περνά το ορειβατικό μονοπάτι που συνδέει τον ορεινό όγκο των Αγράφων με το Καρπενήσι.

Διαμονή

Ανατολική Φραγκίστα

● Ξενώνας «Τα Δυο Αλώνια» (τηλ. 22370-95290)
● «Το σπιτικό της κυρα-Στέλλας» (τηλ. 22370-95332)

Δυτική Φραγκίστα

● Δωμάτια «Πλάτανος» (τηλ. 22370-94100 & 6974739536)
● Ξενώνας Γούλα (τηλ. 22370-95365)

Κρέντη 

● Ξενώνας Μάκκα (τηλ. 22370-31350)

📍Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com