ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ…… Γράφει ο Θαν. Γιαννακόπουλος

Βασική φροντίδα των κτηνοτρόφων και των κατοίκων στα ορεινά της Ευρυτανίας ήταν να υπάρχει πάντα  αλάτι στο σπίτι ή το κονάκι τους. Το αλάτι το χρειάζονταν για τις καθημερινές ανάγκες παρασκευής των φαγητών τους, οι δε κτηνοτρόφοι από πολύ παλιά είχαν παρατηρήσει  ότι τα πρόβατα και τα γίδια  όταν εύρισκαν υφάλμιρα χωράφια  έβοσκαν αχόρταγα το χορτάρι.

Ακόμη  οι κτηνοτρόφοι  ξέρουν  ότι για  να διψάει  και να πίνει νερό  το πρόβατο το κατσίκι, το γελάδι, και να  φέρνει γάλα ,το κυρίως πρόβατο ν θέλει αλάτισμα. Έτσι  δημιούργησαν τις αλαταρές . Αυτές στήνονται σε λάκα τρανή, κοντά σε νερό ή ποτιστή .

Σε κάθε πλάκα  βάνουν απάνω και μια χούφτα αλάτι ανακατεμένο με πίτυρο. Τα πρόβατα  μόλις ιδούν το αλάτι , λιμαχτικά χύνονται  για να γλείφουν, και παστεύουν την πέτρα με τη γλώσσα  τους οι αλαταρές μένουν στέρεες στο ίδιο μέρος  ποτέ δεν μετατοπίζονται για να ξέρουν τη θέση τους. Στα χωριά των Αγράφων μέχρι πριν λίγα χρόνια  διηγούνταν την παρακάτω ιστορία.

Στα πολύ πολύ παλιά χρόνια όταν οι κάτοικοι του χωριού Μάραθου ( τόπος γέννησης του Κατσαντώνη) είχαν κοπάδια από γιδοπρόβατα ήταν αναγκασμένοι  , από τις αλυκές του Μεσολογγίου  να  κουβαλάνε το αλάτι  με κάθε είδος  ζώου (γαϊδούρι ή άλογο) ή ακόμη φορτωμένοι και στην  πλάτη.  Κάποιοι καμπίσιοι τους είπανε να σπείρουν το αλάτι στα χωράφια του χωριού τους, να  τα φυλάξουν  το χειμώνα  και την Άνοιξη θα φυτρώσει το αλάτι. 

Έτσι και έγινε. Σπείρανε και περιμένανε να φυτρώσει το αλάτι. Αλάτι δεν φύτρωνε και τότε κατάλαβαν  την κοροϊδία που τους έκαμαν οι καμπίσιοι. Είναι  αλήθεια ,μύθος ή γεγονός κανένας δεν μπορεί  να το βεβαιώσει. Μέσα από την ιστορία αυτή    ξεπηδά η αγάπη των Μαραθιωτών  για τα ζώα τους .

Μια αγάπη που την συναντά  κανείς σε ολόκληρη την ορεινή Ευρυτανία,     Ναυπακτία ,Αιτωλία  κτλ. Οι ορεινοί αυτοί κάτοικοι κράτησαν τον Αγώνα του 21 και ήταν αυτοί που απαρατούσαν  την  γκλίτσα και  ζώνονταν το σπαθί και  πολέμαγαν για την πίστη και το γένος.