Βασίλης Μαστρογιάννης: Τοπική (Αυτο)διοίκηση ή συγκεντρωτισμός;

Με αφορμή το σχέδιο νόμου που προωθεί η Κυβέρνηση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, πιστεύω ότι είναι χρήσιμο να αποτυπωθούν κάποιες σκέψεις.

Κατ΄ αρχήν με την περιφερειακή και την τοπική διοίκηση ( έπρεπε να) πραγματώνεται η συνταγματική επιταγή για αποκέντρωση της εξουσίας και για λήψη αποφάσεων που αφορούν τα ζητήματα των τοπικών κοινωνιών σε τοπικό επίπεδο, οι οποίες ( κατά το δυνατόν) θα έπρεπε να υλοποιούνται με ίδιους, κυρίως, πόρους. 

Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις ξηλώνεται περαιτέρω το πουλόβερ του Κλεισθένη που είχε ξεκινήσει από το καλοκαίρι του 2019, όπου η εξουσία σημαντικών διαδικασιών του Δημοτικού Συμβουλίου περιήλθαν στις επιτροπές ( οικονομική κλπ), προκειμένου οι ισχνές πλειοψηφίες να ξαναποκτήσουν παντοδυναμία.

Το τρανταχτό παράδειγμα όμως του τεράστιου πισωγυρίσματος και των προθέσεων της Κυβέρνησης να αποθεώσει για μια φορά ακόμη το πελατειακό κράτος, ήταν ο Συμπαραστάτης του Δημότη όπου επανέφερε την άκρως αξιοκρατική προηγούμενη ρύθμιση για «επιλογή προσώπου εγνωσμένου κύρους», χωρίς καμία αξιολόγηση.

Σε αυτό το σημείο να ξαναθυμίσουμε ότι «Επιτελικό κράτος σημαίνει ένα συντονιστικό κέντρο το οποίο θα έχει ως αρμοδιότητα και στόχο τον συντονισμό και την εποπτεία των διοικητικών αρμόδιων υπηρεσιών οι οποίες με περιφερειακή – αποκεντρωτική λογική, θα υλοποιεί τις δημόσιες πολιτικές» κι όχι το αντίθετο.

Σήμερα έχουμε ένα υπερτροφικό κέντρο εξουσίας που «διαπλέκεται» σε μεγάλο βαθμό με τη διοικητική λειτουργία.

Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις αυτή η λογική της υπερσυγκέντρωσης εξουσίας, μεταφέρεται και σε τοπικό επίπεδο με τον Δημαρχοκεντρισμό και ειδικότερα:

- Με τη μείωση των Δημοτικών Συμβούλων ο πολίτης ( και ωσαύτως οι εκπρόσωποί του) απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από τα κέντρα αποφάσεων, αντί ειδικά στην παρούσα συγκυρία να δοθούν περισσότερα κίνητρα συμμετοχής του στα τοπικά ζητήματα.

- Η κατάργηση ουσιαστικά των κοινοτήτων φτάνει μέχρι του σημείου να αναζητήσει κανείς πρότυπα εκπροσώπησης των τοπικών κοινωνιών, ακόμη και στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ( Αμπελάκια), αλλά για να μη θεωρηθούμε υπερβολικοί, θα μπορούσαμε να παραμείνουμε στο σήμερα και να αναφέρουμε την σύγχρονη και πρωτότυπη ( απόλυτα επιτυχημένη) λειτουργία της κοινότητας Ανάβρας, που και αυτήν καταφέραμε με τη λογική της «Συγκεντρωσης» να την καταστρέψουμε.

- Η κατάργηση τώρα της Απλής Αναλογικής και η εφαρμογή του 43% για απόλυτη πλειοψηφία, επιβεβαιώνει την επιθυμία της Κυβέρνησης να ελέγξει απόλυτα τους ΟΤΑ, όπως και με το αντισυνταγματικό όριο του 3%.

Για να προλάβω τυχόν αιτιάσεις για έλλειψη κυβερνησιμότητας και διοικητικής λειτουργίας, σημειώνεται ότι πράγματι ο Κλεισθένης, παρά τα θετικά της αρτιότερης αντιπροσωπευτικότητας , επιστημονικά αλλά και πολιτικά είχε ελλείψεις που θα μπορούσε η Πολιτεία και οι τοπικές κοινωνίες να συζητήσουν. Αυτό όμως απέχει κατά πολύ από την φαλκίδευση των ίδιων των δικαιωμάτων εκπροσώπησης που είναι πυλώνας για μια Δημοκρατία.

Θα θυμίσω ( σε όσους αρνούνται τη διάχυση εξουσίας στους πολίτες) ότι τα ίδια έλεγαν και πριν χιλιάδες χρόνια οι Αριστοκράτες που δεν ήθελαν φυσικά να αποκτήσει, δια της ( άμεσης) Δημοκρατίας, λόγο ο πολίτης.

Η Πολιτεία πρέπει επιτέλους να εμπιστευτεί τους πολίτες όπως έχουν πράξει από εκατοντάδες χρόνια οι προηγμένες δημοκρατίες και εν τέλει να τους εκπαιδεύσει στη συνέργεια, στη συνεργασία και τη συμμετοχή.

Το θέλει όμως; αυτό είναι ένα ερώτημα που δυστυχώς έχει ποικιλοτρόπως απαντηθεί στην πράξη.

Κανείς δεν θέλει να μοιραστεί με τους άλλους την εξουσία. Θέλει να είναι κυρίαρχος. Αυτή είναι και η βάση της παθογένειας του πολιτικού μας συστήματος που, διακόσια χρόνια τώρα από την επανάσταση, μας κάνει να μην μπορούμε να ορθοποδήσουμε.

Πρέπει όλες οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που θέλουν να λέγονται ή να γίνουν προοδευτικές να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή η λογική που μεθοδικά προωθεί η Κυβέρνηση, είναι στην ουσία κατά της διεύρυνσης της συμμετοχικής Δημοκρατίας και οδηγεί περαιτέρω στην απαξίωση των θεσμών, στην περιθωριοποίηση των πολιτών και τελικά στην πολιτική αποχή.

Γι αυτό οι επεξεργασμένες αντιπροτάσεις πρέπει να έχουν στον πυρήνα τους ακριβώς αυτό:

- την κοινωνική ενεργοποίηση και συμμετοχή στα δρώμενα τουλάχιστον των τοπικών θεμάτων.

- την διεύρυνση της δημοκρατικής λειτουργίας και την επιδίωξη της, όσο το δυνατόν μεγαλύτερης, συμμετοχής, όλο και περισσότερων πολιτών στα κέντρα αποφάσεων.

- Την ευέλικτη και ανταποκριτική διοικητική λειτουργία στις αναδυόμενες ανάγκες των πολιτών, η οποία να μεριμνά για την παροχή ποιοτικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών

Η αντιπαράθεση σε αυτό το επίπεδο πλέον, δεν μπορεί να δίνει έμφαση στο ποιος είναι περισσότερο «μάγκας και νταής» και ποιος βγάζει «ρηξικέλευθους λόγους» και «αντιδεξιές κορώνες».

Η πολιτική αντιπαράθεση πρέπει να εστιάζει στις προοδευτικές προτάσεις, στα επιχειρήματα και την επιστημονική τεκμηρίωση.

Στην άρθρωση ορθού λόγου με τον οποίο να προκαλέσει την αποδόμηση και τελικά την κατάρρευση των (πολλάκις αποτυχημένων) λογικών του παρελθόντος, για τη διανομή της εξουσίας μεταξύ ολίγων και ημετέρων.

Ιδού το πεδίο για τις λεγόμενες προοδευτικές δυνάμεις να αντιπαρατεθούν με τη συντήρηση και την οπισθοδρόμηση και να νικήσουν, τουλάχιστον ιδεολογικά, στη βάση Δημοκρατικών και σύγχρονων επιχειρημάτων.

Η Αποσυγκέντρωση με την οποία επιτυγχάνεται η διάχυση της εξουσίας σε περιφερειακές νομικές οντότητες και φτάνει εν τέλει, με τη λογική της εγγύτητας και της συμμετοχικής δημοκρατίας στον πολίτη, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα.

Αυτό πρέπει επιτέλους να αποτελέσει προτεραιότητα για να αναζωογονήσουμε τη Δημοκρατία.

(Ο Βασίλης Μαστρογιάννης είναι διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου στο Πάντειο, Νομικός, MSc –Οικονομολόγος).