H Καλλιέργεια των γεωμήλων στην Καποδιστριακή περίοδο - Γράφει ο Θανάσης Γιαννακόπουλος, ΑΠΘ

Το Γενάρη  του 1828 έφθασε στη ρημαγμένη Ελλάδα ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ήλθε να κυβερνήσει ένα σχεδόν ανύπαρκτο Κράτος. Η Αίγινα έγινε ο πρώτος σταθμός του. Από εκεί, προσπάθησε να βάλει τις βάσεις για την ανάπτυξη της τότε μικρής Ελλάδας. Διέβλεψε, σωστά  ότι η γεωργία ήταν μοχλός για την αναπτυξή της. Η καλλιέργεια της πατάτα ήταν  ένα φυτό που μπορούσε να δώσει με την καλλιέργεια του δουλειά και ψωμί στους πεινασμένους Έλληνες.

Σε  εφημερίδα, Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, υπάρχει ένα άρθρο του Κρατερού που σχετίζεται με την καλλιέργεια  των γεωμήλων (πατάτας). Πιστεύω ότι είναι ενδιαφέρον να γνωρίσουμε τις πρώτες συμβουλές  της τότε εποχής , για τις φροντίδες που απαιτούνται  για την καλλιεργειά της. Το κείμενο έχει ως παρακάτω:

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Του αριθ.1-2 ,Γενικής  Εφημερίδος της Ελλάδος.

Ερμηνεία πως φυτεύονται τα γεώμηλα

Τα γεώμηλα γίνονται εις κάθε τόπον, και εις κάθε γην, φθάνει  μόνον το χωράφι οπού βαλθούν ,να είναι  καλά οργωμένο ,και προετοιμασμένο  με δύο τρία αλέτρια ,καθώς  και γα το βαμβάκι χρειάζονται ακόμη και  κοπριάν, αν η γη είναι ξηρά κα άκαρπη. Αυτοί φυτεύονται  όψιμα την Άνοιξαν  εις τα θερμά και παραθαλάσσια μέρη της Ελλάδος, ημπορείς να αρχίσεις   και σάζεις να τα φυτεύουν  από τις δέκα πέντε Φεβρουαρίου  έως τα τέλη Απριλίου ες τα ψυχρά κα βουνώδη κατά τον Μάιον. Τα γεώμηλα τα βάνουν κατά δύο τρόπους, με το αλέτρι, και με την τζάπαν με το αλέτρι κατά τον ακόλουθον τρόπον: Την ημέραν οπού θα τα φυτεύσεις ,κόπτεις τα μεγάλα εις δύο ή τρία κομμάτια,κα τα μικρά τα αφήνεις  ακέραια, τραβά με τα βώδια την αυλακιάν ,και μια γυναίκα,ή ένα παιδί ,ακολουθώνται, πίσω από το αλέτρι, παίρνε γεώμηλα από την ποδιά του ,και τα αποθέτει  μέσα εις την αυλακιάν μακράν το  ένα από το άλλο ένα ποδάρι,την δευτέραν φοράν οπού  περνά το αλέτρι δια να τα σκεπάση, δεν βάνει τίποτε, ούτε την τρίτην το ίδιο κάμνει και ες το εξής ήγουν εις την μιαν αυλακιάν βάνει και ες τας δύο όχι. Η αυλακιά πρέπει να έχη ως πέντε δάκτυλα βάθος, και οι φυτευμένες  ομάδες δύο ποδάρια μάκρος δια να έχουν να σκαλισθούν ,και να εξαπλωθούν οι ρίζα του, αφού φυτευθή όλον το χωράφι ,το σβαρνίζεις καλά με την σβάρναν.

Με την τζάπαν φυτεύονται  όταν βάνης εις κήπον ,ή εις καμίαν μκρήν  γωνιάν του χωραφιού σου, έχοντας καλά δουλευμένο με λισγάρι και πρετοιμασμένον τον τόπον ,καθώς είπαμε, σκάπτεις σταυρωτά  τρύπας (γούρνες) οπού είπαμε οπού να είναι μακράν μακράν η μια από την άλλην  ως ένα ποδάρι και μισόν ,να έχουν και βάθος  πέντε- εξ  δάκτυλα ,ρίχνεις από ένα κομμάτι  εις κάθε τρύπαν τα σκέπαζες με χώμα και ισάζης την γην από πάνω. Σαν φυτρώσουν και σηκωθούν καμίαν  παλάμην από την γην τα σκαλίζεις καλά ,ύστερα από ολίγαις ημέρες τα ξανασκεπάζεις δια να λάβουν δύναμιν ,ξεριζόνοντας τα αχαμνά χόρτα. Όταν το φυτόν γίνη αρκετά υψηλόν και κοντεύε να ανθίσει  το παραχώνεις ωσάν την βαμβακιάν,ύστερα από καμιά δεκαριά ημέραις  πάλιν τα παραχώνεις καλά (προσέχονται μόνον να μην πλακώσεις με χώμα τα φύλα του) δια να έχουν δροσιάν και να μην τα πειράξει η ζέστη. Σημείωσε ακόμη και τούτο, ότι τα γεώμηλα δεν έχουν άλλον μεγαλύτερον εχθρόν παρά την πολήν  υγρασάν ,κα την μεγάλην  καύσιν.

Τα γεώμηλα δίδουν καρπόν  ες διάστημα τεσσάρων-πέντε μηνών  όταν τα φύλα τους άρχισαν να κιτρινίζουν και να μαραγκιάζουν, είναι σημείον ότι ωρίμασαν. Αυτά τα ξεριζώνουν με το λισγάρι  αφού τα βγάλης από την γην, τα αφίνεις εις το χωράφι να προσηλιασθούν δύο-τρείς ώρες ,ύστερα τα μαζεύεις και τα κουβαλάς την ίδια ημέραν εις το σπίτι πρόσεχε να μην τα εμβάλη  βρεμένα εις το κατώγι σου διότι σήπονται.

Τα γεώμηλα είναι νόστιμα και πολλά θρεπτικά ,σε χρησιμεύουν εις ψωμί  και ως προσφάγι, τρώγονται  βρασμένα  εις νερό ,ψημένα εις την χώβολην ,και μαγειρεμένα όπως και  αν τα θέλεις. Γίνονται και ψωμί σμιγόν  αξιόλογον κατά τούτον τον τρόπον. βάνεις και ζυμώνεις  δέκα λίτρα αλεύρι  καθάριον, ή βραζονται και κριθαρένιον,  τα αφήνες αρκετή ώραν έως ότου ανέβη καλά, έπειτα παίρνεις και άλλα δέκα λίτρα γεώμηλα  βρασμένα, τα ανακατεύεις όσον να λυώνουν ,τα βάνεις στο σκαφίδι  όπου είναι το άλλο ζυμάρι πάλιν το ανακατεύεις και το ζυμώνεις μαζί, το κάνεις ψωμιά και τα ψήνες στο φούρνο.

Δια να εσαχθεί και να πολλαπλασιασθεί αυτό το τόσον ωφέλιμο προιόν εις την Ελλάδα . Παρακαλούνται να καλλιεργήσουν εις δίφορα τμήματα δια να βρούμε την περιοχή ,ποιόν είναι εκείνο το μέρος όπου θα πρόκυψη καλύτερα.

Χριστόφορος Κρατερός, Γενική Εφημερίς της Ελλάδος ,εν Αιγίνη, 5  Ιανουαρίου 1829.

¹ Το κείμενο είναι στη γλώσσα της εποχής. Η Ευρυτανία την εποχή εκείνη ήταν μισο-ελεύθερη, κυρία απασχόληση των κατοίκων της ήταν  κτηνοτροφία, οι κάτοικοι πίστευαν ότι όποιος έχει  ζώα είναι ζωντανός. Ορθή πίστη αφού αυτή κράτησε, από άποψη διατροφής τον μεγάλο αγώνα. Υπήρχαν και λιγοστές καλλιέργειες από καλαμπόκι, βρύζα και σιτάρι. Σε μερικές περιοχές υπήρχε και εκτροφή του  μεταξοσκώληκα και καλλιέργεια του λιναριού. ΔΕΝ πρέπει να μην σημειωθεί και η εκτροφή των μελησσίων  . Φυσικά  η καλλιέργεια της πατάτας έφθασε στην περιοχή , πολύ αργότερα. Η ευρυτανία τότε απομονωμένη  από την υπόλοιπη  τότε μικρή  χώρα χωρίς δρόμους, προσπαθούσε ακόμη να διώξει του Τούρκους με τους ντόπιους οπλαρχηγούς ,που δεν την εγκατέλειψαν να πάνε στα κέντρα  εξουσίας  (απόδειξη αποτελεί ότι δεν τους δόθηκαν όσα δικαιούνταν να πάρουν)  στο να προφυλαχθεί από τους τούρκους και αρβανίτες  ληστές ,και μετά από  χρόνια να βρεί μια θέση στη χώρα. Είναι πράγματι σημαντική η πίστη των Ευρυτάνων  στην θρησκεία, στην πατρίδα, και στο γένος. Το μαρτυρούν τα πολλά μοναστήρια που υπήρξαν θερμοκήπια λευτεριάς το μοναστήρι Του ΠΡΟΥΣΣΟΥ της ΤΑΤΑΡΝΑΣ  και    πολλά άλλα που οι ακόλουθοι του Όθωνα κατάργησαν.