Μάχη στη Σκάλα του Τέρνου ή Τσεκλείστας - Γράφει ο Θανάσης Γιαννακόπουλος, Α.Π.Θ.

Σημαντικό γεγονός ήταν ότι ένα απ’ αυτά τα σώματα, που το διοικούσαν οι Γιολδασαίοι, σημείωσε την πρώτη επιτυχία, χωρίς όπλα, σ’ ένα μικρό διασελάκι ανάμεσα σε Τέρνο και Τσεκλείστα. Εκεί, έγινε τον Ιούνιο (αρχές) του 1821 η πρώτη μάχη και μάλιστα νικηφόρα, των Ευρυτάνων επαναστατών με τους Τούρκους. Ένα τμήμα 360 περίπου Τούρκων με αρχηγό το Νούρκα Σερβάνη ή Σέρβανη (Αλβανό), φεύγοντας από το Αγρίνιο, κυνηγημένοι από τους Έλληνες, θέλησαν να περάσουν από δω.

Οι Έλληνες Οπλαρχηγοί, κατά μια εκδοχή, πληροφορημένοι από τους Τούρκους Μπέηδες του Αγρινίου για τη φυγή των Αλβανών, ειδοποίησαν έγκαιρα τον Κώστα Γιολδάση και τ’ αδέρφια του, για το δρομολόγιο των Αλβανών.

Οι Γιολδασαίοι τους έστησαν ενέδρα, κατά τον ιστορικό  Δ. Κόκκινο συμμετείχε και ο Κώστας (Σερέτης) Γιολδάσης που με 40 παλικάρια τους χτύπησαν , μάλιστα με πέτρες και ξύλα , τους διέλυσαν και τους απο­δεκάτισαν. Έπιασαν αιχμάλωτο και τον ίδιον τον Νούρκα Σέρβανη, όσους δε γλίτωσαν  τους πήραν αιχμάλωτους, ενώ μάζεψαν και πολλά λάφυρα. Τον Νούρκα αργότερα αντάλλαξαν με αιχμάλωτα μέλη της οικογένειας τους ή με συγγενείς τους. Από ιστορικούς αναφέρεται με μέλη της οικογένειας Δυοβουνιώτη με τον οποίον οι Γιολδασαίοι είχαν προεπαναστατικά συγγενέψει. Στο Αρχείο Μαυροκορδάτο ,τόμος 5^ο  αναφέρεται, με το γιό του Μαυροβουνιώτη που  κρατούσαν αιχμάλωτο οι Τούρκοι  και τον ημπόδιζαν έτσι να «σηκωθεί».

Η  τοπική παράδοση συμφωνεί με όσα κατέγραψε για τη μάχη, το 2010 ο Γρηγορόπουλος από την Τσικλείστα, στο  Βιβλίο του «Τσικλείστα» και η περιγραφή του, έχει ως εξής:

Στις 28 Μαΐου οι οπλαρχηγοί της Δυτικής Στερεάς  Βλαχόπουλος, Μακρής, Σιαδήμας και Γρίβας πολιορκούν το Βραχώρι ,έδρα πολλών πλούσιων Tούρκων και Eβραίων.

Στη πόλη κλεισμένος και ο Αλβανός δερβέναγας Νούρκας Σέρβανης,με χίλιους συμπατριώτες του ,επίλεκτους μαχητές.

Στις διαπραγματεύσεις που ακολουθούν  για την παράδοση της πόλης στους Έλληνες υπάρχουν πολλές διαφορές και ο παμπόνηρος Νούρκας έρχεται σε μυστική συμφωνία να φύγει με τους άνδρες του και τον οπλισμό τούς προς την Αρτα. Προηγουμένως υποχρεώνει τους Τούρκους και τους Εβραίους να του παραδώσουν ότι χρήματα και χρυσαφικά είχαν, με το αιτιολογικό να δελεάσει τους Έλληνες. Τα κράτησε όμως όλα για τον εαυτόν του. Η αισχρή και ανιαρή αυτή πράξη έγινε γνωστή  στους πολιορκητές από Εβραίο που έστειλαν κρυφά οι ομόθρησκοι του. Ο Νούρκας Σέρβανης προσποιήθηκε ότι θα μοιράσει και πάλι τους θησαυρούς στους δικαιούχους και θα αναχωρούσε την επομένη ημέρα  σύμφωνα με τα προσυμφωνηθέντα, νύχτα όμως εφαρμόζοντας για άλλη μια φορά την αρβανίτικη πονηριά, φεύγει ,χωρίς να γίνει αντιληπτός από το Βραχώρι συναποκομίζοντας ότι πήρε  από τους Τούρκους και πλούσιους Εβραίους. Φοβούμενος ότι οι έλληνες θα του είχαν στήσει καρτέρι στο Μακρυνόρους, φεύγοντας  και βγαίνοντας από το Αγρίνιο για λίγο κατευθύνεται προς Άρτα . Αλλάζει όμως δρόμο και προσπαθεί, με όσο το δυνατόν πιο γρήγορα να φτάσει στην Υπάτη ‘Πατρατζίκι”. Έδρα ισχυρής δύναμης Τουρκοαλβανών. Ακολουθεί διαδρομή Βραχώρι-’Απόκουρο-’Κόνισκα’-Αννινος-’Πλατάνι’-Καλό Ισιωμα -‘Σκάλα Τσικλείστας  για να περάσει  στη Δομνίστα και από εκεί, ήταν εύκολος ο δρόμος για Υπάτη.

Ειδοποιήθηκαν οι οπλαρχηγοί της περιοχής ,κυρίως οι Γιολδασαίοι με αρχηγό το Γιαννάκη Γιολδάση (άλλη εκδοχή), πιάνουν τα περάσματα και περιμένουν τον εχθρό.

Προβληματίζονται για την υπεροχή των Αλβανών σε δύναμη ανδρών και οπλισμό. Όταν οι Έλληνες που παρακολουθούν τις κινήσεις των αντιπάλων βεβαιώνονται ότι θα περάσουν από τη Σκάλα Τσικλείστας, ανασύρουν το πολυμήχανο του Οδυσσέα  που κουβαλούν μέσα τους ,καταστρώνουν ένα απλό αλλά αποτελεσματικό σχέδιο εξόντωσης των αντιπάλων.

Ο δρόμος που περνά τη Σκάλα κάτω από τη κορυφογραμή, διασχίζει τη δυτική πλευρά του βουνού που έχει κλίση το έδαφος γύρω στο 90 %. Ήταν ο μοναδικός δρόμος διέλευσης εκείνα τα χρόνια και αυτόν τον χρησιμοποιούσαν τα γύρω χωριά.

Πριν φθάσει ο Νούρκα ,οι Έλληνες έπιασαν την κορυφογραμμή  της Τσούκας και οι Έλληνες έστησαν μικρούς σωρούς από πέτρες που ήταν τόσο άφθονες στη θέση εκείνη.

Άφησαν τους εχθρούς να μπούν στο μονοπάτι και όταν οι πρώτοι πλησίαζαν να βγούν  και οι τελευταίοι έμπαιναν, δόθηκε το σύνθημα από το Γιαννάκη Γιολδάση. Οι Έλληνες άρχισαν να γκρεμίζουν πέτρες, τις κυλούν και λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους ανέπτυσσαν ταχύτητα μεγάλη και παρέσυραν ότι έβρισκαν μπροστά τους. Ανθρωποι και φορτωμένα ζώα συμπαρασύρονταν στο γκρεμό. Η ιδιότυπη αυτή μάχη, χωρίς μια τουφεκιά, δεν κράτησε πολύ. Έχει θεαματικά αποτελέσματα. Πιάστηκαν από τους Έλληνες και εκτελέστηκαν πολλοί αλβανοί-αρβανίτες, στη θέση που ακόμη και σήμερα ονομάζεται «Τούρκος». Αιχμάλωτος πιάστηκε και ο Νούρκα Σέρβανης.

Η μάχη στην Σκάλα, συνδέεται με την πολιορκία και την απελευθέρωση του Βραχώρι. Να πως περιγράφεται το σχετικό γεγονός  στην «Ιστορία της Επαναστάσεως», από τον Σπ.Τρικούπη:

Ο Νούρκας ανέβη δρομαίως  την επαρχίαν του Καρπενησίου ,προθέμενος να μεταβή εις Πατρατσίκι.αλλ έπεσε και αυτός ,έπεσαν και όσα ήρπασεν εις χείρας των αδελφών Γιολδασαίων ,οπλαρχηγών του Καρπενησίου ,ειδοποιηθέντων εν καιρώ περί της δραπετεύσεως του και προκαταλαβόντων τας διόδους. Ούτως η θεία δίκη επαίδευσε τον παραβάτην των καθηκόντων του και τον προδότην των ομοθρήσκων του.

Επίσης ο Φιλήμων στο τόμο Γ, σελ. 343, γράφει: και τωόντι ο Νούρκας ταχυπορών ,όπως φθάση δια της Καλλιδρόμης  εις  την Υπάτην ,ενέπεσεν υπό το πυρ του Γιολδάση, κατεστράφει, απώλεσεν όσα φέρων, και αιχμάλωτος συνελήφθη.

Ο Κόκκινος,Τόμος 2^ος   εκδοση Μέλισσα ,1957,σελ. 317, γράφει:Oι Τούρκοι πρόκριτοι, φροντίζοντες πλέον περί της ίδιας τύχης ‘εσπευσαν να ειδοποιήσουν τους Έλληνες αρχηγούς δια τη δραπέτευσιν,και αμέσως εστάλη προς καταδίωξιν των Αλβανών ο Κλωνστ. Βλαχόπουλος. Ο Νούρκας προχώρησε ταχύτατα χωρίς ανάπαυσιν προς την επαρχίαν του Καρπενησίου σκοπεύων εκείθεν να μεταβή εις το Πατρατζίκι, κατεχόμενον τότε από δύναμιν  του στρατού του Κιοσσέ Μεχμέτ πασά. Αλλ΄έφιπποι Έλληνες αγγελιοφόροι έσπευσαν εγκαίρως και ειδοποίησαν τους οπλαρχηγούς του Καρπενησίου αδελφούς Γιολδασαίους-των οποίων την γενικήν αρχηγίαν είχεν ο Κώστας Γιολδάσης ο επιλεγόμενος Σερέτης, υπερέχων των άλλων και δια τα φυσικά του πλεονεκτήματα και δια την πολεμικήν του πείραν-και οι οποίοι έτρεξαν και εκτύπησαν τους προσπαθούντας να διαφύγουν προδότας και ληστάς του Βραχωρίου. Οι Αλβανοί αντεστάθησαν ,αλλά αυτό δεν τους ωφέλησε. Έπεσαν άλλοι νεκροί  υπό τα πυρά των Ευρυτάνων και άλλοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Μεταξύ των τελευταίων ήτο και ο Νούρκας. Οι ληστευθέντες θησαυροί των κατοίκων του Βραχωρίου περιήλθον εις τους νικητάς. Επίσης ο Γιολδάσης αντήλλαξε τον αιχμαλωτόν του, Νούρκαν Σέρβανην με ένα συγγενή¹ (γιο του Δυοβουνιώτη) του κρατούμενον από τους Τούρκους.

¹Το παραπάνω προκύπτει και από το παρακάτω έγγραφο και από την με Αρ.2728 συμβολαιογραφική πράξη του Συμβολαιογράφου Λαμίας Μαυρίκα το 1868.Ο Νάκος Δυοβουνιώτης είχε πάρει αδελφή Γιολδάση και ο γιός του ήταν ο Γεώργιος ( Ο Δυοβουνιωτης  και η Δομνίστα,Γ.Δημητρίου, εφημ.Ευρυτος 2011) .Η πράξη αφορούσε οικία του Δυοβουνιώτη εις την Δομνίστα. Στο Βουνό Καρφοπεταλιάς ,κατά τον Κώστα Δήμου Μαραγιάννη»στην Ιστορία της Μεσοκώμης» ,είχε το λημέρι ο Πρωτοκαπετάνιος στον αγώνα του 1821 Γ.Δυοβουνιώτης. Το λημέρι ήταν δυτικά του Καρφοπεταλιά σε ένα απότομο μέρος ,όπου υπάρχει μέχρι σήμερα «ο Πλάτανος του Δυοβουνιώτη «και μια βρύση με αθάνατο νερό. Κατά τον ίδιο συγγραφέα, η μάχη στη Σκάλα του Τέρνου έγινε το απόγευμα της 11^ης Ιουνίου 1821.Η ειδοποίηση των Γιολδασαίων έγινε από τον γαμπρό τους Κώστα Σαδήμα που μετείχε και στη μάχη. Ομως η συμμετοχή του και η ενεργειά του δεν επιβεβαιώνεται από άλλες πηγές..Τα λάφυρα όπως χρυσαφικά, ασημένια  μπεσίκια μικρών παιδιών  κτλ, τα μοίρασαν οι νικητές στο βουνό που πήρε το όνομα Λίρα. Παλαιά λεγόταν ξηροβούνι.

Προς τους φιλογενεστάτους άρχοντας Ύδρας και Σπετσών

Τη 14 Αυγούστου 1821, Γαλαξείδιον.

             Η παρούσα μας είναι να σας ειδοποιήσωμεν τας κάτωθι ειδήσεις, ως και εκ στόματος τα αυτά θέλει πληροφορηθήτε από τον παρόντα εδικόν μας Κωνσταντήν Χατσόπουλον, οπού επιταυτού στέλλεται από ημάς δια τα αυτόθεν. Αναχωρώντας οι εχθροί από Λεβαδίαν, ετράβηξαν δια Θήβας. Τι έκαμαν σας είναι γνωστόν, εκυρίευσαν δε και κατέκαυσαν τας Αθήνας. Αφ’  ου εμίσευσαν από Λιβαδίαν, άφησαν οπίσω ζαπίτην τον Χατσή Μαχμούτ Αγάν, Κρητικόν, με 500 ανθρώπους, ομού και τον αδελφόν μας Καπ. Χρήστον Παλάσκαν, και τους δύω προεστούς Νικόλαον Νάκου και Λογοθέτην. Λοιπόν απερνώντας ολίγας ημέρας, αγροικήθηκαν μυστικώ τω τρόπω ο Καπ. Οδυσσεύς και ο Καπ. Χρήστος Παλάσκας, και εκατόρθωσαν και επήγαν οι εδικοί μας διά νυκτός και τους εκτύπησαν, όμως δεν επέτυχαν καλά το πιάνο, αλλ’ επρόφθασαν ο Χατσή Μαχμούταγας και ο Κατής, πέρνοντας μόνον και τον Κύρ Νικολόν, και εσφαλίσθησαν εις το κάστρον με 300 ανθρώπους. Ξημερόνοντας δε η ημέρα, όσοι άλλοι Τούρκοι ήτον κλεισμένοι έξω εις την χώραν και οσπίτια, επροσκύνησαν εις τον Καπ. Οδυσσέα, τους οποίους έδοσε τα άρματα και επάγησαν δια τον τόπον τους. Μετά τρεις ημέρας επήραν είδησιν οι άλλοι Τούρκοι από Θήβας, και ήλθαν από τόπον μονοπάτι του βάλτου, απέρασαν και επήγαν εις την Λεβαδίαν, επήραν και τους σφαλισθέντας, βάλοντας και πυρκαϊάν εις όσα οσπίτια ήτον μεμονωμένα έξω εις την χώραν, οπού είχον κόμοδον οι Τούρκοι, τα έκοψαν όλα, οπού δεν έμεινε πλέον σημάδι από την χώραν, και έως την σήμερον δεν έχομεν είδησιν πού ευρίσκεται ο Ομέρ πασσάς. Άλλοι λέγουν, ακόμη εις τας Αθήνας, άλλοι λέγουν, συναγμένοι εις Θήβας, πλην από Θήβας μερικοί Αλβανίται έως 400, έστειλαν εις τον Καπ. Οδυσσέα, οπού ευρίσκεται εις την Πέτραν, και του ζητούν και αυτοί, διά να προσκυνήσουν, να τραβήξουν δια τον τόπον τους, και ίσως έως σήμερον να το ακολούθησαν. Ο Καπ. Οδυσσεύς εις τας 9 του παρόντος έκαμεν αλλαγήν, και έλαβεν ο Καπ. Διοβουνιώτης τον υιόν του από το Ζητούνι, οπού ήτον σκλάβος, δίδοντας και αυτοί τον Οσμανμπέην, Σαλωνίτην, με το χαρέμι του, και άλλους δύω μπουλουμπασάδες, οπού είχε πιασμένους ο Καπ. Γιολδάσης. Ούτω τελειόνοντας η αλλαγή, αμέσως αγροικήθησαν όλα τα εκεί καπετανάτα, δια να συναχθούν να ξεκινήσουν από το Πατρατσίκι. Και από την Λάρισσαν, οπού ευρίσκεται ο Δράμαλης, επήγε με το στράτευμά του έως εις τα μέρη Τρικκάλων, εις ταις Πόρταις, και έως την σήμερον είχαν τρεις πολέμους συγκροτήσει οι εδικοί μας. Έμεινε δε με τους γενναίους Καπ. Στουρνάρην, Καπ. Κώσταν Βελήν, και Καπετάν Μπουκουβάλαν και λοιπούς και ο κύρ Λογοθέτης εξ Αγράφων, έως οπού τον Δράμαλην τον έδοσαν του διαβόλου, και επρόφθασε μόνον με τριακοσίους να έμβη οπίσω εις την Λάρισσαν, πέρνοντάς του όλους τους τσεπχανέδες του, και όλοι οι αξιωματικοί του εσκοτώθησαν. ………………………………………………………………………………………………..

                    Η τύχη να εβράχηκαν και δεν εβγήκαν τα γράμματά τους. Σας λέγομεν λοιπόν, κατ’ αυτάς τας ημέρας ελπίζομεν οπού θέλει πάρει τέλος το Καστέλλι και η Ναύπακτος. Ίσως και το Καστέλλι σήμερον επήρε τέλος, ότι ήτον απόφασις δια να το τρακάρουν δια ξηράς και θαλάσσης, ότι τον άνθρωπον οπού είχαν πιασμένον ο Καπ. Μακρύς, του είπαν, ότι ήτον 14 άνθρωποι μόνον εις το Καστέλλι Ρούμελης. Περί Ιωαννίνων νέας ειδήσεις δεν έχομεν. Πόλεμοι καθ’ ημέραν γίνονται αφανίζοντας τους εχθρούς, καθώς ελάβαμεν γράμμα από κύρ Αλέξη Νούτσον, ο οποίος εμίσευσε πάλιν από το Βραχώρι και επήγε δια την Άρταν, δια να βάνη σύστασιν εκεί εις τα στρατόπεδα, ότι ηκολούθησεν αναμεταξύ των σύγχυσις δια τα διάβολο-λάφυρα, ως μας γράφει, και έπειτα θέλει ξεκινήσει δια τούτα τα μέρη Αγράφων, Καπερνήσι, Πατρατσίκι, και έως εδώ θέλει έλθει αφεύκτως.

             Ευγενέστατοι άρχοντες, με μεγάλην μας ανυπομονησίαν έως τώρα δεν μας αναπαύσετε από τα αυτού δια τον αφανισμόν της εχθρικής αρμάδας, οπού εις τας 12 του παρόντος ελάβαμεν γράμμα εξ Αταλάντης από κύριον Βασίλειον Τριχάν, και μας χαροποιεί δια τον αφανισμόν της εχθρικής αρμάδας, οπού της έκαμεν ο ελληνικός στόλος σας, και άμποτες να πάρη τέλος όλος και εις αυτά τα 4 οπού ακόμη ευρίσκονται, ως μας γράφουν, εις το μέρος της Ρόδου, και με τον ίδιον Καπ. Χατσόπουλον προσμένομεν κάθε χαροποιάς ειδήσεις σας. ……………………………..Εκ των Πατρών ειδήσεις έχομεν, ότι οι εδικοί μας Έλληνες στρατιώται υπάγουν πολλά καλά. Καθημερινώς πολεμούν και ακαταπαύστως οι εχθροί νικώνται, έως οπού τους κατετρόπωσαν μέσα εις την χώραν και εις τον κάστρον, και, αν θέλη ο Θεός, ήγγικεν η ώρα του αφανισμού των εχθρών. Ετούτην την στιγμήν ήλθεν ένας από το ορδί Λεβαδίας, και είπεν ότι οι δύω πασσάδες ευρίσκονται εις Θήβας και είναι εις διχόνοιαν. Ο ένας πασσάς ζητεί δια να ημπορέση να περάση δια τον Μορέαν. Ο Ομέρ-πασσάς λέγει, ότι έως Θήβας είχε χρέος να φέρη τα στρατεύματα, και στέκουν εις διχόνοιαν. Ο δούλός σας γενναίος Καπ. Χρήστος Παλάσκας σας προσκυνεί. Από τους πολλούς αγώνας ευρίσκετο ολίγον ασθενής, εις Ράχοβαν όμως ανέλαβε τας δυνάμεις του ως πρώτον. Μην έχοντας νεώτερον, ξαναπροσκυνώντας μένομεν.

(Τ.Σ.)   Δούλοί σας ταπεινοί και εις τας προσταγάς σας.

              (Τ.Σ.)   Οι εγκάτοικοι Γαλαξειδίου (α).

ίσον του πρωτοτύπου.                    Δια το ακριβές της αντιγραφής

Εν Σπέτσαις, την 19 Φεβρουαρίου 1852(Τ.Σ.)     Ο Δήμαρχος, Νικόλαος Β. Γκίνης