Βλαχοχώρια στη νότια Ευρυτανία - Γράφει ο Θαν. Γιαννακόπουλος

 Τα σημαντικότερα χωριά από τα βλαχοχώρια βρίσκονται στη νότιο μέρος της Ευρυτανίας και  είναι τα παρακάτω: Καρπενήσι, Λάσπη, Μπύρεσι (Βρύση), Μιάρα, Άγιος Ανδρέας, Μουζίλο, Καράψι (Κλαυσί) Τρανοχώρι (Μεγάλο Χωριό), Καρίτσα, Καστανούλα, Κόπραινα (Πρόδρομος) Ροσκά, Σκλύτσα,Τσεκλύτσα, Δομνίστα, Άμπλιανη, Στάβλους, Κρίκελο, Κοριτσάνα (Καταβόθρα), Κοντίβα, Τσιγκρέλο,( Συγγρέλος), Κρίκελο, Ανιάδα, Μαρίνος, Σέλλος, Ψιανά, Δολιανά, (Στουρνάρα) Pouquevile, σελ.44.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το Βλαχοχώρι Καρπενήσι υπήρξεν παλαιόθεν πρωτεύουσα της Ευρυτανίας και διοικητική έδρα της βόρειας Ευρυτανίας. Οι βλαχοποιμένες κατά  ομολογίες  στους παλαιότερους χρόνους έχτισαν τον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής. Προστάτιδα  των βλαχοποιμένων, γιαυτό όλα τα χωριά όχι μόνο τα βλαχοχώρια είχαν εκκλησίες και εικονίσματα, αφιερωμένα στην Αγία Παρασκευή. Κυρίαρχες εκκλησίες ήταν και εκείνες που ήταν αφιερωμένες στην Παναγία, όπως Παναγία Προυσιώτισσα, Παναγία της Τατάρνας, Παναγία στο Καρπενήσι και σχεδόν σε όλα τα χωριά.

Στα βουνά  και τις ραχούλες είναι κτισμένοι ναοί αφιερωμένοι  στον Προφήτη Ηλία. Τα βλαχοχώρια είχαν πλούσια κτηνοτροφία σημειώνεται ότι στο Κρίκελλο υπήρχαν περίπου 40000 γιδοπρόβατα  που έβοσκαν στα κοκκάλια και άλλα τόσα στο Βελούχι. Χώρια από την κτηνοτροφία στη Ν.Α.Ευρυτανία, αναπτυγμένη ήταν η σηροτροφία. Η Ευρυτανία ήταν ονομαστή για το μετάξι, αλλά σήμερα αυτή η ενασχόληση έχει εξαφανιστεί. Οι νέοι πήγαν στις πόλεις εξαιτίας των πολέμων και των σεισμών  που έγιναν στην περιοχή και  οι τότε μεσόκοποι αναχώρησαν για άλλους τόπους….

Αυτοί άφησαν, μνήμες  γραμμένες σε βιβλία, ακόμη και στο Οκτοώχη της εκκλησίας, όπως η Γεωργική Έκθεση Δομνίστας, το κτηνοτροφικό συνέδριο στο Καρπενήσι. Θα μπορούσε η Ευρυτανία να είναι το Μέτσοβο της Κεντρικής Ελλάδας, Η ερήμωση του τόπου φαίνεται από τα Τάματα στην Προυσιώτισσα  που αλλοίμονο σε ότι αφορά τα ζώα εξαφανίστηκαν.